From: "Saved by Windows Internet Explorer 7" Subject: Krosno24.pl - Krosnienski Portal Internetowy Date: Sat, 29 Mar 2008 18:09:59 -0400 MIME-Version: 1.0 Content-Type: multipart/related; type="text/html"; boundary="----=_NextPart_000_00B1_01C891C8.1A15EB70" X-MimeOLE: Produced By Microsoft MimeOLE V6.0.6000.16545 This is a multi-part message in MIME format. ------=_NextPart_000_00B1_01C891C8.1A15EB70 Content-Type: text/html; charset="iso-8859-2" Content-Transfer-Encoding: quoted-printable Content-Location: http://www.krosno24.pl/informacje.php3?id=2517
R E K L A M =
=20
A |
R=20
E K=20
L A=20
M A |
Audyt ogl=B1dalno=B6ci portalu w lutym =
2008: •=20 642 tys. wizyt • 112 tys. u=BFytkownik=F3w &raqu= o;=20 |
Mapa=20 portalu: Centrum=20 > Wiadomo=B6ci = |
|
Wiadomo=B6=E6 =AFydzi kro=B6nie=F1scy, czyli ocali=E6 od = zapomnieniaW Muzeum Podkarpackim w Kro=B6nie ogl=B1da=E6 = b=EAdzie mo=BFna=20 wkr=F3tce (od 25.03) wystaw=EA fotograficzno-edukacyjn=B1 pt. = „Ocali=E6 od=20 zapomnienia. =AFydzi kro=B6nie=F1scy i cmentarz =BFydowski w = Kro=B6nie”. Przy tej=20 okazji przybli=BFamy tematyk=EA kro=B6nie=F1skiej spo=B3eczno=B6ci = =BFydowskiej. Kro=B6nie=F1ska synagoga, = wej=B6cie od ul.=20 S=B3owackiego. W tym miejscu mie=B6ci si=EA dzi=B6 jeden z = m=B3odzie=BFowych bar=F3w.=20 Zdj=EAcie wykonane w czerwcu 1946 r. Ze zbior=F3w Barucha = M=FCnza - Wystawa pokazuje pi=EAkno zabytkowego cmentarza, = archiwalnych=20 fotografii rodzin =BFydowskich oraz r=F3=BFnego rodzaj=F3w = judaik=F3w, kt=F3re=20 nale=BFa=B3y do podkarpackich =AFyd=F3w – m=F3wi = Grzegorz Bo=BFek ze=20 Stowarzyszenia „Olsz=F3wka", inicjator akcji ratowania = cmentarza =BFydowskiego=20 w Kro=B6nie. Pierwsze oficjalne wzmianki o ludno=B6ci wyznania = moj=BFeszowego=20 zamieszkuj=B1cej Krosno pochodz=B1 z 1851 r. Jednak prawdopodobnie = pierwsi=20 nieliczni =AFydzi pojawili si=EA w mie=B6cie ju=BF XV w. = =A6wiadczy o tym cho=E6by=20 dokument wydany przez kr=F3la Zygmunta Augusta. W 1569 roku po = uzyskaniu=20 przez Krosno kr=F3lewskiego przywileju o nietolerowaniu =AFyd=F3w = (de non=20 tolerandis judaeis) zamkni=EAto =AFydom dost=EAp do miasta. W = 1700 roku Rada=20 Miasta Krosna wyda=B3a uchwa=B3=EA, w kt=F3rej stwierdzano, =BFe = "ograbienie lub=20 zabicie =AFyda z Rymanowa nie podlega karze". Od ko=F1ca XVII do = po=B3owy XIX=20 wieku nie osiedli=B3 si=EA na sta=B3e w mie=B6cie prawdopodobnie = =BFaden =AFyd. Silny ruch osadniczy przypada na lata dziewi=EA=E6dziesi=B1te = XIX i pierwsze=20 dziesi=EAciolecia XX wieku. W 1938 r. =AFydzi stanowili 18,5% = (oko=B3o 2700=20 os=F3b) mieszka=F1c=F3w Krosna. Istnia=B3a gmina =BFydowska, = kt=F3rej rabinem by=B3=20 Samuel Ozon F=FChrer. W okresie mi=EAdzywojennym =AFydzi posiadali = swoj=B1 szko=B3=EA,=20 czytelnie, bibliotek=EA, kluby sportowe oraz muzyczne i teatralne = k=F3=B3ka=20 zainteresowa=F1. Najwi=EAcej =AFyd=F3w mieszka=B3o na Rynku oraz = na ulicy=20 Franciszka=F1skiej, Pi=B3sudskiego, S=B3owackiego i Czajkowskiego. = - Mn=F3stwo=20 kamienic na Rynku nale=BFa=B3o do =AFyd=F3w, mo=BFe nawet = wi=EAkszo=B6=E6 – opowiada=20 Grzegorz Bo=BFek. Tu znajdowa=B3o si=EA = wej=B6cie do bo=BFnicy=20 =BFydowskiej - Innym miejscem zwi=B1zanym z =AFydami w Kro=B6nie jest = synagoga – o tym=20 wie najmniej kro=B6nian – wylicza. Synagoga (w j=EAzyku = polskim=20 powszechnie u=BFywano nazwy bo=BFnica) usytuowana by=B3a na zboczu = stromego=20 stoku z wej=B6ciem od strony dzisiejszej ulicy S=B3owackiego. = Powsta=B3a=20 prawdopodobnie pod koniec XIX wieku. Tam koncentrowa=B3o si=EA = =BFycie=20 religijne. Synagoga mia=B3a wiele funkcji – by=B3a miejscem = modlitw i=20 nabo=BFe=F1stw, studiowania Tory i Talmudu, sal=B1 zebra=F1 i = siedzib=B1 kaha=B3u,=20 czyli gminy =BFydowskiej (to forma organizacji tej = spo=B3eczno=B6ci). Mie=B6ci=B3a=20 r=F3=BFne urz=EAdy gminne: kancelari=EA, archiwum, pomieszczenia = s=B1d=F3w=20 rabinackich, skarbiec, a nawet koszern=B1 sto=B3=F3wk=EA i = schronisko z=20 noclegowni=B1. W synagodze przechowywane by=B3y zwoje Tory w = specjalnej szafie=20 wbudowanej we wschodni=B1 =B6cian=EA synagogi zwr=F3conej ku = =A6wi=B1tyni=20 Jerozolimskiej. Budynek nieistniej=B1cej = synagogi=20 sfotografowany od strony rzeki Wis=B3ok. Niekt=F3re =BCr=F3d=B3a = podaj=B1 te=BF, =BFe w=20 tym budynku mie=B6ci=B3a si=EA =B3a=BCnia kobiet =BFydowskich = (obecnie stoi tam hala=20 sportowa). Zdj=EAcie z roku ok. 1925. Ze zbior=F3w Muzeum=20 Podkarpackiego Po zamkni=EAciu ludno=B6ci w getcie (obejmowa=B3o ul. = Franciszka=F1sk=B1, w 12=20 budynkach przebywa=B3o oko=B3o 600 os=F3b) w 1942 roku okupanci = urz=B1dzili w=20 kro=B6nie=F1skiej synagodze magazyny. W jej murach w 1943 r. = rozstrzeliwano=20 ostatnich ukrywaj=B1cych si=EA =BFydowskich mieszka=F1c=F3w = miasta. Mimo =BFe synagoga=20 przetrwa=B3a okres drugiej wojny =B6wiatowej, pod koniec lat = 40-tych zosta=B3a=20 rozebrana i nie pozosta=B3 po niej praktycznie =BFaden =B6lad. W = ostatnich=20 latach na terenie, gdzie sta=B3 budynek, prowadzono kolejno = kilkana=B6cie=20 bar=F3w i sklep=F3w. Najtragiczniejszym dla kro=B6nie=F1skich =AFyd=F3w sta=B3 si=EA = okres drugiej wojny=20 =B6wiatowej. Wi=EAkszo=B6=E6 os=F3b wywieziono do oboz=F3w = koncentracyjnych (g=B3=F3wnie=20 do Be=B3=BFca) lub rozstrzelano. Przesta=B3y istnie=E6 niemal = wszystkie zabytki=20 kultury materialnej =AFyd=F3w w mie=B6cie, zniszczono archiwalia = gminy=20 =BFydowskiej. Po wojnie do Krosna powr=F3cili jedynie nieliczni = mieszka=F1cy=20 wyznania moj=BFeszowego. Wojna odmieni=B3a losy praktycznie = ka=BFdej rodziny=20 =BFydowskiej. Tylko dla nielicznych nie zako=F1czy=B3a si=EA = utrat=B1 =BFycia. Tu, przy ul. = Franciszka=F1skiej, od lipca=20 do grudnia 1942 r. znajdowa=B3o si=EA getto = =BFydowskie - Jedyne upami=EAtnione miejsce po =AFydach w Kro=B6nie to = cmentarz -=20 m=F3wi organizator wystawy. Za=B3o=BFony zosta=B3 prawdopodobnie w = latach 60-tych=20 XIX wieku. Na cmentarzu zachowa=B3o si=EA oko=B3o 200 macew w = r=F3=BFnym stanie.=20 Pochowany tutaj jest m.in. Rabin Samuel Ozon F=FChrer oraz Abraham = Dym –=20 radny miasta Krosna z okresu mi=EAdzywojennego. Na cmentarzu w = 1942 roku=20 rozstrzelano 120 =AFyd=F3w – mogi=B3a dokumentuj=B1ca to = tragiczne wydarzenie jest=20 dzisiaj trudna do odnalezienia. Po wojnie cmentarz niszcza=B3 i = stopniowo=20 zarasta=B3, staj=B1c si=EA miejscem opuszczonym i zaniedbanym. Od 2002 roku zapomnianym cmentarzem opiekuje si=EA = Stowarzyszenie=20 „Olsz=F3wka”, kt=F3re do roku 2005 prowadzi=B3o = intensywne prace odnowieniowe. W=20 pracach na cmentarzu brali udzia=B3 przede wszytki m=B3odzi = ludzie: studenci i=20 uczniowie kro=B6nie=F1skich szk=F3l - w sumie oko=B3o 40 os=F3b.=20 Kro=B6nie=F1ski kirkut. = Niekt=F3re cmentarne=20 tablice zawieraj=B1 pi=EAkne symbole oraz wiele napis=F3w w = j=EAzyku hebrajskim.=20 Fot. Grzegorz Bo=BFek Stowarzyszenie „Olsz=F3wka” od ponad sze=B6ciu lat = popularyzuje w=B6r=F3d=20 kro=B6nian wiedz=EA na temat =AFyd=F3w i kultury =BFydowskiej. = - Wynika to z=20 zainteresowania swoim regionem i miastem. Kilka lat temu = zbulwersowa=B3 mnie=20 widok cmentarza. W mie=B6cie na poziomie takie miejsce nie powinno = by=E6=20 zdewastowane - m=F3wi Grzegorz Bo=BFek. Dlatego Stowarzyszenie = postanowi=B3o=20 uratowa=E6 zabytkowy cmentarz i edukowa=E6 m=B3odych ludzi. Prezentowana w Muzeum Podkarpackim wystawa r=F3wnie=BF ma = charakter=20 edukacyjny. Skierowana jest w du=BFej mierze do m=B3odzie=BFy = kro=B6nie=F1skich=20 szk=F3=B3 oraz nauczycieli. B=EAdzie czynna do ko=F1ca maja. Ekspozycja sk=B3ada si=EA z kilku element=F3w. Pierwszy = stanowi=B1 archiwalne=20 fotografie kro=B6nie=F1skich rodzin =BFydowskich, kt=F3re = mieszka=B3y w mie=B6cie=20 jeszcze w czasie drugiej wojny =B6wiatowej. Kolejnym elementem = jest=20 prezentacja nieistniej=B1cej synagogi na poczt=F3wkach oraz = fotografiach.=20 Najbardziej wsp=F3=B3czesn=B1 cz=EA=B6ci=B1 wystawy s=B1 = fotografie z dzia=B3a=F1=20 odnowieniowych prowadzonych na cmentarzu =BFydowskim przez = cz=B3onk=F3w=20 stowarzyszenia "Olsz=F3wka" w latach 2002-2005 oraz fotografie z = zaj=EA=E6=20 edukacyjnych prowadzonych dla kro=B6nie=F1skiej m=B3odzie=BFy. = Zdj=EAcia pokazuj=B1=20 r=F3wnie=BF obecny stan cmentarza. Ostatnim elementem s=B1 zabytkowe eksponaty pochodz=B1ce = g=B3=F3wnie ze zbior=F3w=20 Muzeum Podkarpackiego w Kro=B6nie, ale tak=BFe i od podkarpackich=20 kolekcjoner=F3w. W ekspozycji znajduj=B1 si=EA m.in. lampka = chanukowa z drugiej=20 po=B3owy XIX w., Tora z prze=B3omu XIX i XX wieku, rulon = pergaminowy=20 zawieraj=B1cy Pentateuch Moj=BFesza oraz =B6wiecznik = wieloramienny. Na wystawie=20 pokazane s=B1 r=F3wnie=BF prace kro=B6nie=F1skich artyst=F3w: = rze=BCba z gliny autorstwa=20 Andrzeja Lenika przedstawiaj=B1ca pos=B1=BFek arcykap=B3ana = =BFydowskiego (pocz=B1tek=20 XX w.) oraz obraz Stanis=B3awa Bergmana "=AFydzi kro=B6nie=F1scy" = z pocz=B1tku XX=20 wieku. Wystawa przybli=BFa losy dw=F3ch kro=B6nian i ich rodzin. = Pierwszy z nich -=20 Alexander (Bia=B3yw=B3os) White urodzi=B3 si=EA w Kro=B6nie w 1923 = r., obecnie=20 mieszka w Stanach Zjednoczonych. Ca=B3a jego rodzina zosta=B3a = zamordowana=20 przez nazist=F3w podczas okupacji. Trafi=B3 do fabryki Schindlera = w Sudetach w=20 pa=BCdzierniku 1944 r. i tam doczeka=B3 si=EA uwolnienia. Przed = wojn=B1 jego=20 rodzice wraz z wujem J=F3zefem Platnerem mieli sk=B3ad szk=B3a i = szlifierni=EA.=20 Grzegorz Bo=BFek ma z nim kontakt do dzisiaj. - Mi=B3o wspomina = festyny=20 organizowane w parku, spacery na wa=B3ach, k=B1piele w Wis=B3oku, = uroczy=B6cie=20 organizowane =B6wi=EAta =BFydowskie i =B6wi=EAta narodowe z = defiladami i muzyk=B1=20 - relacjonuje. Rodzina Mosesa Breitowicza. Fotografia z lat = dwudziestych=20 XX wieku. Ze zbior=F3w archiwalnych rodziny Herberta Breitowicza. = Kliknij na=20 zdj=EAcie, aby zobaczy=E6 powi=EAkszenie Drug=B1 postaci=B1, kt=F3rej losy przybli=BFa wystawa jest = Herbert Breitowicz –=20 wnuk Mosesa Breitowicza, cz=B3onka cechu rze=BCniczo-masarskiego, = kt=F3ry przed=20 pierwsz=B1 wojn=B1 =B6wiatow=B1 prowadzi=B3 jedn=B1 z rze=BCni. = Jako kilkuletnie dziecko=20 przetrwa=B3 szcz=EA=B6liwie okupacj=EA, m.in. dzi=EAki pomocy = kro=B6nie=F1skich rodzin.=20 Cze=B6=E6 jego rodziny zgin=EA=B3a w obozie koncentracyjnym w = Be=B3=BFcu. Koniec wojny=20 zasta=B3 go wraz z matk=B1 w Wiedniu. Po wojnie wyjecha=B3 do = Stan=F3w=20 Zjednoczonych, w kt=F3rych mieszka do dzi=B6. Herbert Breitowicz = bra=B3 udzia=B3 w=20 I wojnie w Zatoce Perskiej („Pustynna Burza”). Na = cmentarzu =BFydowskim w=20 Kro=B6nie spoczywa jego babcia Sprinza i dziadek Moses. Wystawa jest cz=EA=B6ci=B1 projektu „Wielokulturowo=B6=E6 = w Karpatach - ka=BFdy=20 nar=F3d dawa=B3, ka=BFdy bra=B3" realizowanego przez = Stowarzyszenia „Olsz=F3wka".=20 Mo=BFna j=B1 ogl=B1da=E6 do ko=F1ca maja. Stowarzyszenie „Olsz=F3wka" jest organizacj=B1 = pozarz=B1dow=B1, posiadaj=B1c=B1=20 status Organizacji Po=BFytku Publicznego. Dla jej cz=B3onk=F3w = wa=BFne jest=20 poszukiwanie w=B3asnych korzeni odkrywanie bogactwa kulturowego i=20 biologicznej r=F3=BFnorodno=B6ci otaczaj=B1cego nas =B6wiata. = Celem dzia=B3ania=20 stowarzyszenia jest ochrona warto=B6ci przyrodniczych i = kulturowych oraz=20 szeroko rozumiana edukacja. Stowarzyszenie zach=EAca do udzia=B3u w terenowych lekcjach na = cmentarzu=20 =BFydowskim w Kro=B6nie. Od 2003 roku odby=B3o si=EA ju=BF ich = kilkadziesi=B1t. Zobacz te=BF w =
archiwum=20
portalu: (2008-03-20/02:43:29) |
Wyszukiwarka
Porada: szukane wyrazy =
odziel=20
przecinkami np: pow=F3d=BC, 2005, straty
Wpisz nazw=EA szukanej =
firmy,=20
produktu lub us=B3ugi: REKLAMA |
<= /TD> |
Kro=B6nie=F1ski Portal Internetowy Krosno24.pl. =
Istnieje od 2002=20
r.
Wydawc=B1 portalu jest firma SpeedArt.
Kontakt z redakcj=B1: e-mail - redakcja@krosno24.pl, tel. 0-13 493 44 44, =
Skype -=20
krosno24.pl
Nowo=B6=
ci / Zesp=F3=
=B3 / Pry=
watno=B6=E6=20
/ Prawa =
autorskie=20
/ Ogl=B1da=
lno=B6=E6=20
portalu / P=
atronat=20
medialny / Reklama=
/ Kontak=
t / Wi=EAcej